ރޯމަން ލެންގުއޭޖް Roman Language

ރޯމަން ލެންގުއޭޖް

      ލެޓިންބަހަކީ ބީ.ސީން (މީލާދުގެ ކުރިން) ފުރަތަމަ ޤަރުގެ ތެރޭގައި އިޓަލީގެ ލެޓިއަމްގައި ވަޒަންވެރިވެގެން އުޅުނު މަދު މީސްކޮޅެއްގެ ބަޔަކު ވާހަކަދެއްކުމަށް ބޭނުންކުރި ބަހެކެވެ.  ލެޓިއަމްއޭ ކިޔެނީ އިޓަލީގެ ހުނޅަގު ބިތަށެވެ. އޭގެފަހުން އައި ޒަމާނެއްގައި މިބަސް ފުޅާވެ، ޤަދީމީ ރޯމަނުންގެ ރަސްމީ ބަހަށް މިބަސް ބަދަލުވިއެވެ. ލެޓިން ބަސް ތަރައްޤީވުމަށްފަހު ރޯމަންސް ބަހުގެ ގޮތުގައި އެބަސް ބޭނުން ކުރެވެން ފެށިއެވެ. ފުރަތަމަ ބަހުގެ ގޮތުގައި ރޯމަންސް ބަސް ބޭނުންކުރީ ރޯމަނުންނާއި ރޯމަނުންގެ ބާރުގެދަށުގައިވާ ޤައުމުތަކުގެ އަހުލުވެރިންނެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އިޓަލީ، ފްރާންސް، ސްޕޭން ޕޯޗުގީޒް އަދި ރޮމޭނިކާ ހިމެނެއެވެ. ރޯމަން އެމްޕެޔަރ ކުރިއަރައި، އެބައިމީހުންގެ ސިޔާސީ ނުފޫޒު ދުނިޔޭގެ ބޮޑުބަޔަކަށް ހިނގުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ލެޓިން ނުވަތަ ރޯމަންސް ބަހަކީ ވަރަށް އާންމު، އެންމެންހެން ދަންނަ ބަހަކަށްވިއެވެ.

     ރޯމަންސް ބަހުން ވާހަކަދެއްކުމުގައި ދެގޮތެއް (ދެބަހުރުވައެއް) ގެންގުޅެއެވެ. ފުރަތަމަ ގޮތަށް ކިޔަނީ "ކްލެސިކަލް" އެވެ. މިގޮތަކީ ތަޢުލީމީ ނުވަތަ ޤަދަރުވެރިން ވާހަކަދެއްކުމުގައި ބޭނުންކުރާ ގޮތެވެ. ދިވެހިބަހުގެ އުޞޫލުތަކުން ބަލާނަމަ މިއީ މާތް ބަހުރުވައިން ވާހަކަދެއްކުމޭ ބުނެވިދާނެއެވެ. ދެވަނަ ގޮތަށް ކިޔަނީ "ވެނެކިއުލަރ" އެވެ. މިގޮތަކީ ޢާންމުގެ ވާހަކަދެއްކުމުގައި ބޭނުން ކުރާގޮތެވެ. ދިވެހިބަހުގެ އުޞޫލުތަކަށް ފައްތާނަމަ ޢާންމު ބަހުރުވައިން ވާހަކަދެއްކުމެވެ.

     ވެނެކިއުލަރ ނުވަތަ ވުލްގަރ ލެޓިން ބަހުރުވައިގެ ސަބަބުން ރޯމަންސް ބަސް ޢާންމުވުމަށް މަގުފަހިވިއެވެ. އެހެނީ ރޯމަންއެމްޕެއަރގެ ހުކޫމަތު ދުނިޔޭގެ ބޮޑުބަޔަކަށް ހިގަމުންދިޔުމުގެ ސަބަބުން ނުސީދާކޮށް ރޯމަންސް ބަސް ދަސްކުރުމަށް ގިނަ ބަޔަކަށް މަޖުބޫރުވެގެން ދިޔައެވެ. މިގޮތަށް ބަސް ދަސްވި ގިނަމީހުންނަށް އަދި ގިނަ ޤައުމުތަކަށް ޢާންމުވެގެން ދިޔައީ ވެނެކިއުލަރ ބަހުރުވައެވެ. ކޮންމެއަކަސް މީލާދީން 12 ވަނަ ޤަރުނު ފެށުނުއިރު ހުނޅަގު ޔޫރަޕުގެ ބޮޑުބައެއްގައި ބޭނުންކުރެވޭ ބަހަކަށް މިބަސްވެގެން ދިޔައެވެ. މިގޮތަށް މިބަހުރުވަ ފެތުރުނު ކަމުގައިވިއަސް، ބަހުގެ ޠަބީއަތާއި އެއްގޮތަށް އެކިސަރަހަށްދަށް މިބަސް ފެތުރިގެންދިޔައިރު ތަފާތު އިތުރު ބަހުރުވަތަކެއް އުފަންވެގެން ދިޔައެވެ.

     ލެޓިން ބަސް ފުޅާވުމުގައި އުފެދު ބަހުރުވަތައް ފަހުން ބަދަލުވީ އެކި އެކި ޤައުމުތަކުގެ ބަހަށެވެ. އެހެންކަމުން އެކޮންމެ ބަހުރުވައެއްވެސް ކުރިއަރައި ބަހަކަށްވެގެން ދިޔަގޮތުގެ އަމިއްލަ ތާރީޚެއް އިބައޮތެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އެބަހުރުވައެއްގެ ލިޔުމުގެ ވައްޓަފާޅިއާއި، ޤަވާޢިދާއި، ބަހުގެ އަޑުތަކާއި އަދި ލަފުޒުތައް ކަހަލަ ކަންކަން ކުރިއަރައި ތަރައްޤީވިގޮތްވެސް ހިމެނެއެވެ. އަދި އެންމެ ފަހުން މިހާރު އެބަހުރުވަތައް ބަސްތަކަކަށްވެ މިހާރު އެބަސްތައް ބައްޓަންކުރެވިފައިވާގޮތްވެސް ހިމެނެއެވެ. ރޯމަންސް ނުވަތަ ލެޓިން ބަހުން އުފެދު ބަހުރުވަތައްވެސް، ބަސް، ބަހަށް ވެގެންދިޔައީއެވެ. އެބަސްތަކުގެ ތާރީޚުން އެކަން ފެންނާން އިބައޮތެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ފްރެޗް ބަހާއި، ޕޯޗްގީޒް ބަހާއި އިޓަލީ ބަސްފަދަ ބަސްތައް ހިމެނެއެވެ. 

 

ބަހެއްގެ މޭޖަރ ޕްރޮޕަޓީސްތައް ދެނެގަތުމަށް ރަނގަޅީ ލިންގުއިސްޓުން ޖުމުލަ ހަދައިގެން އެނަލައިޒްކުރުމުގެ ބަދަލުގައި ކޮންވަޒޭޝަނަލް އެނަލިސީސްއެއް ހެދުމެވެ.

ޢަބްދުﷲ ޢިމްރާން

ތަޢާރަފު

އިންސާނުން ވާހަކަދައްކާ ބަސް ދިރާސާކުރުމުގެ މަސައްކަތަކީ ވަރަށް އެވޭލާ ޒަމާނުއްސުރެ އެކި ސިފަ ސިފައިގައި ކުރެވެމުން އަންނަ މަސައްކަތެކެވެ. މިގޮތަށް ބަހުގެ ކަންކަން ހޯދާ ބެލުމުގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރެވުނު އެއް މަސައްކަތަކީ ބަހުގެ މައިގަނޑު ބައިތައް ދެނެގަތުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމެވެ. އެއަށްފަހު މިމަސައްކަތްތައް ފުޅާވެ ބަސް ބޭނުންކުރެވޭ ތަފާތު ގޮތްތަކާއި، ވާހަކަދެއްކުމުގެ ބޭނުމާއި، ބަހުގެ މުހިންމުކަމާމެދު ލިންގްއިސްޓުން ވިސްނައި އެކަންކަން ތަހުލީލުކުރާން ފެށިއެވެ. ބަހުގެ މިކަހަލަ ކަންކަން ދެނެގަތުމުގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ކަންކުރެވުނު އުޞޫލަކީ ޖުމުލަ ހަދައިގެން އެނަލިސިސް ހެދުންކަމަށްވިއަސް ފަހުފަހުން އައިސް މިއުޞޫލު ބަދަލުވެ، ޑިސްކޯސް އެނަލިސިސްއާއި ކޮންވަޒޭޝަނަލް އެނަލިސިސްފަދަ ގޮތްތައް ތަޢާރަފުވިއެވެ.

ދިވެހިބަހުގައި ޕޯސްޓް ޕޮޒިޝަން Post position in Dhivehi script

ދިވެހިބަހުގައި ޕޯސްޓް ޕޮޒިޝަން

ތަޢާރަފު

މިދުނިޔޭގައި ވާހަކަދެއްކުމަށް ބޭނުންކުރާ ބަސްތަކުގެ މެދުގައި ވަކިކުރަން އުދަގޫ އެއްގޮތްކަންތައްތަކެއް ނުވަތަ އެއްބަސް އަނެއްބަހާ އެއްގޮތް ސިފަތަކެއްވެއެވެ. އެގޮތުން ބަސްތަކުގައި ޕްރީޕޮޒިޝަން ނުވަތަ ޕޯސްޓްޕޮޒިޝަނާއި ކަންބަޔާންކުރާ ލަފުޒު ނުވަތަ ޕޮޒިޝަންބުނެދޭ ކްލޯސްތައް ވަރަށް އެއްގޮތެވެ. ނަމަވެސް ޢާންމުކޮށް ކްލޯޒެއްގެ ފަހަތަށް "ކަމެއް" އަންނަ ބަސްތަކަކީ ޕޯސްޓްޕޮޒިޝަން ބަސްބަސްކަމަށްބެލެވެއެވެ. މިފަދަ ބައެއް ބަސްތަކަކީ ޕަންޖާބީ، ޓާކިޝް އަދި ޖަޕަނީޒްބަހެވެ. އަދިހަމަ ކްލޯޒްގެ ކުރިއަށް "ކަމެއް" އަންނަ ބަހެއްނަމަ އެބަހެއްވާނީ ޕްރީޕޮޒިޝަން ބަހެކަށްކަމަށް ބެލެވެއެވެ. މީގެތެރޭގައި ވެލްސް، ޓަގަލޮގް، އަދި ކްލެސިކް އަރަބިބަސް ހިމެނެއެވެ. ކްލޭސިކް ލެޓިންބަހަކީ ކްލޯޒްގެ ފަހަތަށް "ކަން" އަންނަ ބަހެއްކަމަށްވިޔަސް އެބަހަކީ ޕްރީޕޮޒިޝަން ބަހެއްކަމަށް ބެލެވެއެވެ.

ހިއްޕޮކްރޭޓްސް "ޒަމާނީ ބޭސްވެރިކަމުގެ ބައްޕަ" Hippocrates

ހިއްޕޮކްރޭޓްސް "ޒަމާނީ ބޭސްވެރިކަމުގެ ބައްޕަ"  Hippocrates

    

      ހިއްޕޮކްރޭޓްސް އުފަންވީ މީލާދުގެ 460 އަހަރުކުރިން ކްރީކްގެ ކޮސްއަށެވެ. އެޒަމާނުގައި އިންސާނުން ގަބޫލުކުރަމުން ދިޔައީ ބަލިޖެހެނީ ރޫހާނީ ބާރުތަކެއްގެ ސަބަބުން ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް ހިއްޕޮކްރޭޓްސް މިކަމާދެކޮޅަށް ވަކާލާތުކުރައްވައި ޒަމާނީ ބޭސްފަރުވާ ތަޢާރަފު ކުރެއްވިއެވެ. އަދި ބަލިޖެހޭ މީހާގެ ވަކިވަކި ގުނަވަންތަކަށް ފަރުވާކުރުމުގެ ބަދަލު މުޅި ހަށިގަނޑަށް ފަރުވާކުރާންޖެހޭ ކަމަށް ވަކާލާތު ކުރެއްވާން ފެއްޓެވިއެވެ. އަދި އެކަން ޢަމަލީގޮތުން ކުރެއްވެވިއެވެ. މީގެއިތުރުން ރަގަޅު ސިއްހަތުގައި ދިރިހިރުމަށްޓަކައި ސާފުވަޔާއި، ކަސްރަތާއި، އަރާމުކުރުމާއި އަދި ސާފުތާހިރުކަމަށް ލޯބިކުރާންޖެހޭކަމަށް އޭނާ އެހެން މީސްތަކުންނަށް ވިސްނުވައިދިނެވެ.

ސައިމާ Hibiscus

   

ސައިމާ

     ސައިމަލުގެ އާއިލާގައި އެތައް ސަތޭކަ ވައްތަރެއްގެ އެކިކުލަތަކުގެ މައު ހިމެނެއެވެ.  ހޫނު ގަދަ ސަރަހައްދުތަކުގައި ހެދޭކަމަށް ފާހަގަކުރެވޭ މިގަހަކީ ނުވަތަ މިމަލަކީ ވަރަށް ގިނަ ބޭނުންތަކުގައި ބޭނުންކުރެވެމުންދާ އެއްޗެކެވެ. އެގޮތުން ކަރުދާސް އުފެއްދުމަށާއި ތަފާތު ބުއިންތަކާއި ކާނާތައް ތައްޔާރުކުމުގެ އިތުރުން ބައެއް ދީންތަކުގެ ރަމްޒެއްގެ ގޮތުގައިވެސް މިމައު ބޭނުންކުރެވެއެވެ. މިމަލުގެ އެކިބާވަތުގައި ނުވަތަ ކުލަތަކުގައި ޒައިޒުގެ ގޮތުން ތަފާތުތަކެއް ވެއެވެ. އަދި އެ އެކިސައިޒުގެ މައު ބޭނުންކުރެވެނީވެސް ތަފާތު އެކިކަންކަމަށް ޚާއްޞަ ކުރެވިގެންނެވެ. އެގޮތުން ސައިމަލުގެ ތެރެއިން އެންމެ ކުދިވައްތަރުގެ މައު ޢާންމުކޮށް ބޭނުންކުރެވެނީ ތަންތަން ޑެކެރޭޓްކުރުމަށެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައިވެސް ސައިމާ ނުހުންނަ ޒަމާނެއް އައިކަން އެނގޭފަދަ ހަރުދަނާ އެނގުންތަކެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް ފަތުރުވެރިކަން ތަޢާރަފުވުމާއި ގުޅިގެން މީގެ އެކިބާވަތްތަކާއި ކުލަތައް ގިނަވެ، ޢާންމުވެފައިވާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. 

ދަރިފުޅުގެ އަޚްލާޤް ގޯސްވަނީ ކީއްވެ؟ Child behaviour

ޅަޒުވާން ދަރިފުޅުގެ އަޚްލާޤް ގޯސްވަނީ ކީއްވެ؟

ފެށުން:      ފުރާވަރަކީ ކުޑަކުއްޖެއްގެ އުމުރުފުރާއިން ނެއްޓި ބޮޑު މީހެއްގެ އުމުރުފުރާއަށް ބަދަލުވަމުންދާ ދުވަސްވަރެވެ. އާދެ! 10 އަހަރާއި 19އަހަރާއި ދެމެދުގެ ދުވަސްވަރެވެ. މި އުމުރުފުރާ އަކީ ބޮޑުވަމުން އަންނަ ދަރިފުޅުގެ ހަޔާތަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އަންނަމުންދާ ދުވަސްވަރެކެވެ. މި އުމުރުފުރާ ކަޑައްތު ކުރާއިރު ކޮންމެ ކުއްޖެއްގެ ވެސް ޖިސްމާއި ނަފްސަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާ ގުޅިގެން ކުއްޖާގެ ވިސްނުމާއި އިހްސާސްތަކަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ގެނުވައެވެ. މި އަންނަ ބަދަލުތަކާ ގުޅިގެން ގިނަ ކުދީންގެ އުޅުމަށް ބަދަލުތަކެއް އާދެއެވެ. މި ބަދަލުތައް އައުމަށް ތަފާތު ސަބަބުތައް ވެސް މެދުވެރިވެއެވެ.

ހުވަފެން "Huvafen" A story

ހުވަފެން

ހެނދުނު ހޭލެވުނީ ހިތް ނުތަނަސްވާ ކަހަލަ ހުވަފެނެއް ފެނިގެންނެވެ. އޭރު އަހަރެންގެ ހިތް ބާރުބާރަށް ތެޅެމުންދެ އެވެ. ފެނުނު ހުވަފެނުގެ ސުންޕާކަމުން ކުލާހަށް ދާހިތްވެސް ކެނޑިއްޖެ އެވެ. އަނެއްކޮޅުން ވަރަށް ގަދަޔަށް ބޮލުގައިވެސް ރިއްސަ އެވެ. ނަމަވެސް އެހެން ހުރިހާކަމަކަށްވުރެންވެސް އިސްކަމެއް ދެވުނީ އަންހެނުންނަށް ފޯނުކުރުމަށެވެ. އެއީ އެފެނުނު ހުވެފުނުން ހިތަށް ވެރިވެފައިވާ ހާސްކަން ފިލުވާލާ ހިތްހަމަ ޖައްސާލުމަށް ބޭނުންވުމެވެ. ވާނީވެސް އެހެންތާ އެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ ކަންކަމާ ބެހޭގޮތުން އެހެންމީހުންނާ ވާހަކަދައްކާ މަޝްވަރާކޮށް ހެދުމަކީ އަހަރެން ކުރާހިތްވާ ކަމެއް ނޫނެވެ.

އަދަބީ ފާޑުކިޔުން Literature criticism

އަދަބީ ފާޑުކިޔުން

ޢަބްދުﷲ ޢިމްރާން / އދ. ހަންޏާމީދޫ

އަދަބަކީ ކޮބާ؟

     އަދަބު މިލަފުޒަކީ ޢަރަބި ލަފުޒެކެވެ. މިލަފުޒުގެ އިޞްތިލާހީ މާނައަކީ މީހަކު ކުރާ ކަންތަކާއި ބުނާ ބަސްތައް ކުށުން ސަލާމަތްކުރާނެމަގު އުނގެނިގަތުމެވެ. އަދި އެފަދަ ކުށުން މީހާ ސަލާމަތްކޮށް ލެހެއްޓުމަށް ބޭނުންކުރާ ކަންތައްތަކަމަށް މުޙަންމަދު ޖަމީލް ދީދީ  (2009) ބާޔަންކުރައްވައެވެ. ވީމާ އިންސާނާގެ ގައިގައި ޤުދުރަތުން ލައްވަވާފައި ރަގަޅު ސިފަތަކުގެ މައްޗަށް ހޭނި އެސިފަތައް ދެމެހެއްޓުމަށް ކުރާ މަސައްކަތައްވެސް އަދަބޭ ކިޔެއެވެ. ނަމަވެސް މިއީ ނަފްސުގެ އަދަބެވެ.

އަލްއުސްތާޒު މުޙަންމަދު ޖަމީލް ދީދީ Mohamed Jameel Didi

އަލްއުސްތާޒު މުޙަންމަދު ޖަމީލް ދީދީ

      
     އުސްތާޒުލްޖީލް އައްޝައިޚް އަލްއުސްތާޒް މުހަންމަދު ޖަމީލަކީ މާލޭ ބޮޑުގަލުގޭ މޫސާ ދީދީގެ ދަރިކަލުން ، މާފަންނު ދަރަވަންދޫގޭ ޢަބްދުﷲ ދީދީގެ ބޭފުޅެކެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ މަންމާފުޅަކީ މާލޭ ފެންފޯއްގަނޑުވަރު ގޮމާގެ އައިމިނަތު ދީދީ އެވެ.

     އެމަނިކުފާނު ދުނިޔެއަށް އުފަންވެވަޑައިގަތީ 16 ޖުމާދިއްޘާނީ 1333ހ. (1 މެއި 1915) ވީ ހޮނިހިރުވިލޭރޭ ފަތިހު ފުރަމާލޭ މާފަންނު ދަރަވަންދޫގޭގަ އެވެ.

މަލާބާރީންނާއި ކަންނަންނޫރް ޢަލީ ރާޖާ Cannor & Ali Raja

ދިވެހި ތާރީޚުގެ ތެރެއިން މަލާބާރީންނާއި ކަންނަންނޫރް ޢަލީ ރާޖާ

ޢަބްދުﷲ ޢިމްރާން / އދ. ހަންޏާމީދޫ

ތަޢާރަފު

      މިދިރާސާގައި ބަލާލާފައިވާނީ ދިވެހި ތާރީޚުގައި އުތުރުކަރައިގެ މަލާބާރީންނާއި ކަންނަންނޫރު ޢަލީރާޖާ ފާހަގަކުރެވެމުން އައިސްފައިވާ ގޮތުގެ މައްޗަށެވެ. އެގޮތުން މަލާބާރުކަރައާއި، މަލާބާރީންނާއި، ކަންނަންނޫރާއި، ކަންނަންނޫރުގެ ޢަލީ ރާޖާއަކީ ކޮބައިކަން ބުނެދީފައި ވާނެއެވެ. އަދިހަމަ މިބައިމީހުން ދިވެހި ތާރީޚުގެ ތެރެއިން ފާހަގަކުރެވެމުން އަންނަގޮތުގެ މައްޗަށް އަލިއަޅުވާލާފައި ވާނެއެވެ. އެހެންކަމުން މިލިޔުމުގައި ބަލާލާފައިވާނީ ދިރާސީ ނަޒަރަކުން ދިވެހި ތާރީޚުގެ ތެރެއިން މާލާބާރީން އަދި ކަންނަންނޫރު ޢަލީ ރާޖާއާއި ދިވެހީންގެ ގުޅުމުގެ މައްޗަށެވެ.

މުޙައްމަދު ޢިމާދުއްދީން 1 ވަނަ Bodurasgefaanu

މުޙައްމަދު ޢިމާދުއްދީން 1 ވަނަ ސިރީ ކުލަ ސުންދުރަ ކައްތިރި ބަވަނަ މަހާރަދުން

(ބޮޑުރަސްގެފާނު)

ޢަބްދުﷲ ޢިމްރާން / އދ. ހަންޏާމީދޫ

     އައްސުލްޠާނު މުޙައްމަދު ޢިމާދުއްދީން (1 ވަނަ) ސިރީ ކުލަ ސުންދުރަ ކައްތިރި ބަވަނަ މަހާރަދުންނަކީ އުތީމު ދަރިކޮޅުގެ ހަތަރުވަނަ ރަސްގެފާނެވެ. އެ ރަދުންގެ ޙިކުމަތްތެރިކަމާއި ހިތްވަރުފުޅު ގަދަކަމުން އެރަދުންނަށް ޝުޖާޢީ މުޙައްމަދު އިމާދުއްދީންގެ ނަމުންވެސް ނިސްބަތް ކުރެވެއެވެ. އަދި "ބޮޑުރަސްގެފާނު" މި ނަންފުޅަކީ މިރަސްގެފާނުގެ ހައިބަވަންތަކަމާއި ޤަދަރު މަތިވެރިކަމުން ދިވެހިން އެރަދުންނަށް އަރުވި ޚާއްޞަ ނަންފުޅެކެވެ. ހަމައެހެންމެ ޢާއިލީ ނަމެއްގެ ގޮތުގައި "ކަޅުތުއްކަލާ" ގެ ނަމުން ރަސްކަމަށް އިސްވުމުގެ ކުރީގައި މިރަސްގެފާނު މަޝްހޫރުވެފައިވެއެވެ.